Khi chúng tôi tìm đến thôn Bôi Câu, người dân vẫn còn tụ tập thành từng nhóm để bàn về vụ việc mà cả làng đang quan tâm. Tìm đến nhà của trưởng thôn Bùi Văn Dùng thì cửa đóng, then cài. Theo phản ánh của người dân, mấy ngày vừa qua, nhà ông Dùng thường xuyên trong tình trạng như vậy.

Theo phản ánh của người dân Bôi Câu, việc khai thác khoáng sản ở sông Bôi đã diễn ra cách đây từ khoảng năm 2007, qua 3 đợt khác nhau và cùng một doanh nghiệp đứng ra tổ chức. Trên danh nghĩa, doanh nghiệp này xin phép được khai thác cát ở lòng sông nhưng trên thực chất là để khai thác vàng. Đợt khai thác đầu tiên, được khoảng 7-8 tháng thì có một trận lũ quét từ thượng nguồn sông Bôi đổ về làm đứt dây thừng, cuốn trôi mất đội tàu. Đợt thứ 2, người dân trong thôn Bôi Câu cũng được mời đến họp đội, họp xã viên hợp tác xã để cho đội tàu nạo vét dòng sông, nhưng không thấy nạo vét gì mà chỉ thấy đào bới lung tung, để những ụ cát tràn lan bên bờ, gây khó khăn cho việc đi lại của người dân khi ra bãi.

Đợt khai thác thứ ba vào đầu tháng 10/2013. Trước đó, lãnh đạo thôn Bôi Câu bao gồm trưởng thôn, phó thôn và bí thư cũng đã họp người dân lại để thông qua việc cho phép công ty Hoàng Hà (trụ sở tại thị trấn Bo) về việc tiến hành khai thác cát ở lòng sông. Sau nhiều lần họp mà không nhận được sự đồng thuận của người dân, trưởng thôn tuyên bố không đồng ý cho công ty Hoàng Hà khai thác cát (theo người dân là khai thác vàng-PV) tại sông Bôi. Tuy nhiên, đến ngày 2/10, công ty Hoàng Hà vẫn đưa máy móc, thiết bị đến lập lán trại tại sông Bôi và đến chiều cùng ngày thì tiến hành khai thác. Tuy bức xúc nhưng lúc ấy đang vào thời điểm gặt hái, người dân phải chờ. Đến ngày 7/10, khi đơn vị khai thác này kéo thêm 3 máy xúc, 2 máy dàn, 1 ô tô kéo đến bờ sông, người dân mới thực sự phẫn nộ.

Một số người dân đã đi hỏi chính quyền thôn, xã về việc khai thác có được phép của chính quyền hay không thì nhận được câu trả lời là "không có, không biết". Khoảng 200 người dân bức xúc rủ nhau ra bờ sông yêu cầu đội tàu, máy của công ty Hoàng Hà ngừng việc khai thác, san lấp trả lại mặt bằng cho người dân. Khi công việc chỉ tiến hành được 1 nửa thì phía Hoàng Hà có thái độ muốn "chuồn", người dân trong thôn mới "hè nhau" bắt phía công ty đưa máy móc, thiết bị vào sân nhà văn hoá để giải quyết. Người dân đề nghị trưởng thôn lập biên bản tại chỗ nhưng trưởng thôn Bùi Văn Dùng lại viết trong biên bản là khai thác cát chứ không phải khai thác vàng như nguyện vọng của người dân, vì vậy, dân không đồng tình, biên bản coi như bỏ. "Cán bộ thôn không giải quyết thì chúng tôi cũng bất lực, không biết phải làm thế nào. Nếu chính quyền không đồng ý thì tại sao đội tàu, máy móc lại có thể tiến vào thôn như vậy? Dân quân xã, dân quân xóm ở đâu?" một người dân bức xúc nói.

Tối 7/10, người dân lên gặp chủ tịch UBND xã và được ông này hẹn 8h sáng hôm sau sẽ trả lời những thắc mắc của người dân. Tuy nhiên, đến 10h sáng 8/10, không thấy cán bộ xã xuống làm việc, mgười dân mới kéo nhau lên UBND xã Kim Bôi để hỏi lại. Đến lúc này, chính quyền xã vẫn bảo là không biết việc công ty Hoàng Hà tiến hành khai thác trên sông Bôi là trái phép. Câu trả lời càng khiến người dân bức xúc. Cho tới 5h chiều cùng ngày, một đoàn công tác của huyện về làm việc với người dân Bôi Câu. Sau khi không giải quyết được những yêu cầu của người dân, đoàn công tác lên xe bỏ về. Bức xúc, người dân địa phương đã yêu cầu đoàn công tác trở lại nhà văn hoá thôn để làm việc. Do nghi ngờ đoàn công tác là có sự sắp xếp của xã, thôn nên về đánh lừa dân, để "cẩu" máy móc đi nên một số người dân còn yêu cầu đoàn công tác xuất trình giấy tờ nhưng không được. Lúc này, có 3 đồng chí cảnh sát môi trường của công an tỉnh, 1 đồng chí lái xe, 2 đồng chí công an huyện cùng đại diện của cán bộ xã đều bị người dân "tạm trói" lại trong nhà văn hoá thôn. Một số người dân đã dùng điện thoại để chụp hình và quay phim lại, sau đó đưa thông tin lên mạng. "Chúng tôi cũng cực chẳng đã mới phải làm vậy, nhưng nếu không làm như vậy thì không ai biết, việc của thôn chúng tôi chẳng thể giải quyết được", một người dân cho biết. "Trước đây, thôn này thuộc vùng ATK (an toàn khu- PV) nên người lạ vào thôn phải có giấy tờ, nếu không sẽ bị người dân đuổi ra khỏi thôn. Bên cạnh đó, xem tivi nhiều, chúng tôi cũng sợ công an giả nên phải kiểm tra giấy tờ, các anh không xuất trình nên dân mới phải làm vậy", ông Bùi Văn Phiển (55 tuổi) ở đội 4, thôn Bôi Câu cho biết.

Ngay sau khi đoàn công tác bị giữ lại, đã có một đoàn khác bao gồm cán bộ cấp tỉnh về làm việc cùng với dân. Đến 22h cùng ngày, sự việc tạm thời lắng xuống khi đồng chí Đào Văn Minh, Trưởng công an xã Kim Bôi viết cam kết hẹn ngày hôm sau "sẽ tổ chức họp nhóm dân xóm Bôi Câu có đại diện thôn, xã, huyện, tỉnh về dự họp để giải quyết việc đào đãi vàng trái phép tại thôn Bôi Câu".

Ngày 9/10, đại diện tỉnh, huyện, xã, thôn đã có cuộc đối thoại trực tiếp với người dân và nhất trí ngừng mọi hoạt động khai thác trái phép của công ty Hoàng Hà. Trách nhiệm của từng cá nhân sẽ tiếp tục được điều tra làm rõ.

Vụ việc người dân trói các cán bộ công an tỉnh, huyện ngày 8/10 tại thôn Bôi Câu khiến dư luận xôn xao. Tuy nhiên, cũng theo phản ánh của người dân, việc bức xúc không phải chỉ bắt đầu từ việc đào đãi, khai thác vàng trên sông Bôi mà trước đó, chính quyền thôn, xã cũng có nhiều việc làm bất hợp lý. Cụ thể, năm 2010, xã kêu gọi mỗi hộ dân đóng góp 20kg thóc để xây đài tưởng niệm song cho đến nay vẫn "không thấy động tĩnh gì", ông Bùi Văn Dung bức xúc nói. Đến ngày 9/10, chủ tịch UBND xã mới khẳng định sẽ lấy số tiền này từ kho bạc về để hoàn trả lại người dân (?).

Trước khi vụ việc xảy ra, trên địa bàn xã đang có chương trình xã hội hoá nông thôn, thôn Bôi Câu có họp xã viên lại để bàn. Trong đó, trưởng thôn Bùi Văn Dùng có đưa ra phương án cho công ty Hoàng Hà khai thác cát, bù lại họ sẽ trả cho thôn vật liệu cát sỏi khai thác tại lòng sông. Ngoài ra, mỗi tháng công ty sẽ trả cho thôn 30 triệu đồng gọi là "phí" nhưng người dân không chịu. Dân sẵn sàng đóng góp mỗi khẩu 50 nghìn đồng để cùng với thôn, xã làm đường, "làm nhà tang lễ, mua cồng chiêng". Tuy nhiên, khi chưa quyết định được thời gian nộp thì diễn ra sự việc đáng tiếc trên. Ngoài ra, theo người dân, chính quyền thôn Bôi Câu còn cho khai thác một lò gạch lớn ở bãi đất cuối làng, bị người dân phản ánh nhiều lần nhưng cho đến nay vẫn chưa giải quyết được.

"Năm nay mỗi sào chỉ được 60-70kg thóc, người dân đã khó khăn lắm rồi, đằng này lại đóng góp này kia, chính quyền thôn, xã không giải quyết gì được cho người dân lại còn để khai thác vàng trái phép khiến dân chúng tôi vô cùng bức xúc", ông Bùi Văn Phiển cho biết.